Tuzlu su akvaryumlarında aydınlatma konusu sizlerinde forum satır aralarında şahit olduğunuz üzre tam anlaşılamayan, kavranamayan, halen kafaların karışık olduğu, markalar içinde boğulduğumuz, hangi renk bana uygun dediğimiz, birinin uygun dediğine diğerinin doğru değil dediği 'Tuzlu Su Akvaryumunda Aydınlatma' konusuna kendi tarzımla başlayıp makalenin başı ile devamı arasındaki sohbet ve bilimsellik karışımı aktarımıma katlanmanızı dilerim.
Birileri MH, Birileri T5 floresan, birileri T8 Floresan der ve bazıları ise Led aydınlatma der. Bunlara bir bakış atacağız demiyorum çünkü bu bakışların yapıldığı onlarca makale ardından bile halen aynı ifadeler diye serzenişte bulunanlar az değil. Aslında bu ifadeleri kullananlar halen doğanın renk mucizlerinin altında yatan pigment bilinmezliğinin de farkında değildir. Yazıya kendimizi bırakıp 'Ben Akvaryuma Ne Alacağım' sorumuza yanıt bulmaya çalışalım. Bir bakalım önce kim neden neyi seçebilir.
Günümüzün modası Led Aydınlatma
Led aydınlatmanın özellikle mavi renklerinin mercanlara vurmasıyla bizleri içine çeken renk cümbüşü beyaz ve sarı rengin aydınlatmanın ana kısmı olarak yanmaıyla bizi çeken çümbüş yerini normal halimize dönmeye bırakır. Yüksek fiyatları aslında itici değil tam tersi bizim insanımız için çekicidir. Yapılan son araştırmalar ve aktarılan tecrübeler mavi rengin Led ile ve beyaz renk ihtiyacının ise T5 floresanlar ile karşılanmasının daha doğru olacağını (Şimdilik) göstermiştir. Bunun altında yatan temel nedenler tam bilinemeyen Kelvin değerleri ve yine oturmamış Led marka sistemleri olması yanında neyi nereden temin edeceğimizi henüz tam bilmememizdir. Yosunlanma sorunu yaşadığını aktaranlar ile bu sorunu yaşamadığını belirtenlerin akvaryumlarının arasındaki farkı düşünmeden geçmemek gerekir. Ancak günümüzde Led armatürlerin çok gelişme sağladığını ve artık oturmaya başladığını söyleyebiliriz. Tasarruflu yanlarının olması ve yine ısı konusunda çok daha düşük olması tercih nedenleri olarak da sıralanabilir.
Bağımlısı olan Metal Halide Aydınlatma Sistemi;
Bağımlılarından biri de benim sanırım. Metal halide konusunda ilk akla gelen yüksek sarfiyat ve yüksek ısıdır ama buna rağmen kullanıcısı çoktur. Aslında sorgulanması gereken de burasıdır. Neden çoktur? Benim düşünceme göre sebeplerin başında yüksek ışık verme gücü, özellikle kelvin değerinin daha net ayarlanabilir olması, SPS türü mercanların daha çok sevmesi ve akvaryumdaki ışık yansımasının cazibesidir. Kuşkusuz bunlardan en çekici olan Kelvin değerinin belirlenebilir olmasıdır. Kelvin değeri anlaşılabilir bir dille ışık renginin sarıdan maviye doğru yükselişi demektir. Hobici göz beğenisi mavi ağırlığa odaklıdır ama mercan büyümesi ise düşük kelvin değerine odaklıdır. Bu yüzden MH ampulleri hobici ihtiyacına göre 10.000, 14.000, 20.000, 22.500 gibi değerlerde piyasadan temin edilebilir. Mercanların büyümesi ile kendi göz beğenisi arasında hobicinin köprü kurabilmesi bence önemli bir avantajdır. Üstelik MH armatürler farklı bir avantaj daha sunar, bu da genellikle MH armatürlerin T5 floresanlar ile desteklenmiş olmasıdır. Bu durum hobiciye artı olarak florsanların renk seçimiyle oynamasına ve en doğruyu bulmasına olanak sağlamaktadır. Metal halide kullanımında önemli bir diğer konu ise armatürün reflektör yapısı ve kalitesidir. Örnek olarak eğer dar ve küçük bir reflektörlü armatür kullanılıyorsa ışığın yayılma gücü azalır. Daha geniş kubbe şeklindeki reflektör yapısı daha fazla alana ışık yansıtır.
T5 Floresan Aydnlatması;
T5 Florsan armatürler aslında son yıllarda yaygın olarak piyasada bulunmaya başladı. Öncesinde ön planda olan T8 Floresanlara göre ışık gücü ve dayanma süresi olarak daha iyi bir alternatif olarak hobiye girdi ve haklı bir yer edindi. Bunun yanında T5 floresanların akvaryum renk uyumu, mercanların gelişimi anlamında daha faydalı olduğu gözlemlendi. Fiyat olarak yüksek bulmakla birlikte hakkını verdiği noktasında şüphe ile bakmaktayım. Tabii veriminden çok 60 Lirayı bulan bazı T5 Floresan fiyatlarının yüksek ışık ihtiyacı olan sistemlerde ciddi giderdir. Actinic blue floresan yanında renk ortaya çıkaran beyaz renk alternatiflerine purple renk floresan karışımlarıyla uygun kombinasyon yakalanmaya çalışılır.
T8 Floresan Aydnlatması;
Yukarıda da söz etiğim gibi T8 floresanlar uzun yıllar tuzlu su akvaryumlarının ön planda olan aydınlatma tipiydi. Daha çok balık ve ihtiyacı düşük mercan akvaryumlarında verim alınmaktaydı. Yine nano tarzı akvaryumlar bu floresan tipi ile başarılı şekilde yürütülmüştür. En çok tercih edilen T8 Floresan Sylvania Agua Star ve blue Star örnek verilebilir. Günümüzde alternatifler T5 floresanlarda teknolojiden dolayı çok daha fazlalaştı doğal olarak. T8 alternatifleri geri kalmıştır.
Akvaryumda Işık Gücü ;
Işık hayatır ilkesinden yola çıkarsak tuzlu su akvaryumlarındaki öneminden fazlaca söz etmeye gerek yok. Bazen kavramlar içerisinde balık akvaryumu olacak denir ve aydınlatma konusunda gevşek davranmaya yönelme olur. Ancak bu belli ölçülerde anlaşılabilirdir ve mutlak güzellik alınması, canlıların renk yansımasını sergilemesi ve sistemin biyolojik yaşamının sağlığı adına ciddiye alınmalıdır. Mercan akvaryumları yani kıstası henüz koyulmamış olsa da 'Reef' kavramına giren akvaryumlar açısından ışık daha da ciddiye alınmalıdır. Akvaryumuna ışık seçecek olan akvarist tam bu noktada işin içinden çıkmak adına zorlanmaktadır. Oysa genel bir tabirle verilen Litre başına Wat hesabının aslında ışık ihtiyacını karşılaması akvaryum şartlarından değişkenlik kazanır. Bu hesaba yine akvaryumun derinlik ölçüsü etki eder. Zaten genel olarak ışık konusunda kesin bilgiler yani kesin ihtiyaç verilememektedir. Akvaryumların SOFT, LPS, SPS ve sadece balık akvaryumu olarak değişse de genel olarak sağlıklı canlı barındırmak için bir değer verilebilir. Kısaca makalemizi okumayı düşünen hobicilerimizin makale sonunda aydınlatmasına karar vermesini sağlamaya çalışacağız.
Mercanların ışık farkından renk değişkenliği;
Özellikle Sert mercan akvaryumlarında ışık gücü çoğaldıkça akıntı gücü artırılmalıdır. Mavi renk tonlarının mavi floresan yanında kırmızı ve turuncu floresan renklerinin eklenmesi örnekteki renk görünüm farkını otaya çıkarabilir. Akvaryumlarımızda bulunan mercan kalabalığı genellikle karma renk tonlarına sahip mercan ve balıklardan oluşur. Bu yüzden ışık renk kavramları kafa karıştırıcı veya istenileni tam vermez. Genel olarak tercih edilen kaliteli markaların ampul tipleri verim almak için yeterlidir. Farklı renk tiplerindeki floresanlar ihtiyaca göre aydınlatmaya ilave edilebilir. Ortalama olarak tercih edilen aydınlatma süresi reef akvaryumlarında 10 ile 12 saat arasındadır. Balık ağırlıklı akvaryumlarda saat süresi esneklik gösterebilir. Ancak gereğinden fazla ışık süresi her koşulda rahatsız edici ve stres kaynağıdır.
Burada 'Mmol/m2 /s' ışık şiddetini ifade eder.
Bir tuzlu su akvaryumu kurarken mevcut imkanlarımızı göz önüne alarak yeterli gelmeyecek güce sahip bir aydınlatmayı satın almak ilerleyen süreçte size yetmeyen ve yeni bir armatür ihtiyacının ortaya çıkması demektir ve bu hiç avantajlı olmayacaktır. Genellikle küçük hedeflerle yola çıkılır ancak çoğu zaman hedef büyütülür ve ekipmanların yetersizliği baş gösterir. Bir sonraki süreci tolere edecek güçte seçim yapmak gerekir ve mevcut şartlar göre yeterli güç kullanılır. Gerektiğinde ilave güç hakkımızı kullanabiliriz. Kendinize güveniniz varsa eğer o zaman nihai hedefi belirleyerek ekipman seçimini yeterli düzeyde yapmak gerekir.
Genel aydınlatma kavramında ihtiyacımıza bakarsak;
Düşük Işıklı sistemler;Öncelikli sakinleri fotosentez yapmayan düşük ışık gerektiren mercanlardır. Örnek olarak mantarlar, polip, sun coral, mobil omurgasızlar ve balıklar. Akıntı ihtiyacı orta derecede düşüktür. Aydınlatma genellikle T8 veya T5 floresanla yapılır. Tank boyutu genellikle küçük olur, balık odaklı olanlarda hacim artar. Maliyet bu tarz akvaryumlarda düşüktür.
Lagün sistemler;
Yeni başlayanlara hitap edecek akvaryum tarzıdır. Yumuşak mercan ve LPS mercanlar barındırılır. Yeterince ışık gücü sağlanırsa bazı Anemon türleri eklenebilir. T8 VE T5 florsan tipleri bu tarz sistemlere ugundur. Denizatı, pipefish, yüksek yosun barındırılabilir. Akıntı lagün akvaryum şartlarında nispeten düşüktür.
Yumuşak mercanlar ve LPS mercan;
Işık altında fotosentez yapan mercanlardan oluşur. Yeterli aydınlatma sağlandığında yumuşak mercan ve LPS türlerin yanında aynı zamanda mobil omurgasızlar, istiridyeler beslenebilir. Akıntı ılımlı boyutlarda oluşturulur. Dalga yapıcılar bu tarz akvaryumlara daha uygundur. Orta veya yüksek yoğunlukta Aydınlatma gerekir. T5 floresan veya MH aydınlatma tercih edilir. Akvaryum boyutu büyük veya küçük olabilir. Maliyet ise seçilen aydınlatma sistemine göre orta ve yüksek arasında olabilir. 100 litre yumuşak ve LPS mercan türleri olan akvaryumda 150 wat metal halide veya 5 x 24 T5 floresan uygundur. Hacme orantılı olarak aydınlatma gücü yükselir.
SPS ve Clam akvaryumlar;
Sert mercanlar (SPS) ve yüksek ışık gerektiren istiridyeler barındırılır. Tercihe göre LPS mercan türleri de beslenebilir. Fakat LPS türler genellikle akvaryumun küçük bileşenlerini oluşturur. Akıntı ihtiyacı yüksektir. Yüksek yoğunlukta ışık ihtiyacı olan akvaryum tipidir. Aydınlatmada genellikle Metal Halide kullanılır ancak son yıllarda T5 ve Led aydınlatmalar kullanılmaktadır. SPS akvaryumlarında en çok memnun olunan aydınlatma tipi MH aydınlatmadır. Bu yüzden yüksek maliyetli akvaryum sınıfına girer. Nispeten ekipman gücü desteği gerekir ancak daha da önemlisi tecrübe esastır. Akvaryum hobisi içinde bilimsellik faydalıdır ama sizin aklınızdaki akvaryum hayaline giden yolda gereksiz maliyete sizi yönlendirecek bilimsel terimler geçiyorsa benden size tavsiye bilimselliğin kenarından geçerek bir topluluğa danışın. Topluluk tecrübeleriyle size aktarılanlar genel doğruyu gösterir. Bu yapılarda tecrübe aktarımı hataya yönelik ise kalabalık toplum bu hataya izin vermez. Aksi halde cepte kaşıntısı tutmuş para varsa kendi doğruları yönünde yönlendirme kimilerince kaçınılmazdır.
Bazen olacağı veya sorun çıkmayacağı umuduyla ve tabii cebimizi de dikkate alarak denenmemiş veya veya belirsiz aydınlatma tiplerine yöneliriz. Bu gibi kararlar almadan önce düşündüğünüz aydınlatma tipi hakkında araştırma yapmanız iyi olur.
Akvaryumunuz ışıksız kalmasın...